Jaskółki

Trudno bez nich wyobrazić sobie polskie niebo. Przylatują na przełomie kwietnia i maja, kiedy wiosna zagości już na dobre. Odlatują zanim jeszcze nastanie kalendarzowa jesień. W tym czasie odbywają tu dwa lęgi i wyprowadzają z gniazd łącznie około 8-10 młodych. Większość życia spędzają w powietrzu, gdzie w czasie szybkich, zwinnych lotów polują na drobne owady latające. Na ziemi siadają wyjątkowo. Najczęściej wiosną, gdy zbierają lepkie błoto na budowę gniazd.

W Polsce gniazdują trzy gatunki jaskółek: oknówka, dymówka i brzegówka. Patrząc na nie w czasie lotu, w powietrzu nie dostrzegamy różnic. Widzimy czarne ptaszki z białymi brzuszkami. Z bliska jednak ich upierzenie różni się wyraźnie. Oknówki mają skrzydła i grzbiet czarne z granatowym połyskiem, biały spód i nogi pokryte białymi piórkami. Dymówki różnią się od nich tym, że czoło i podgardle mają ceglastoczerwone, a nogi nieopierzone. Brzegówki natomiast, choć z daleka wydają się czarne, grzbiet i skrzydła maja jednak ciemno brązowe. Spód oczywiście biały.

Różnią się też sposobem i miejscem budowania gniazd. Oknówki wybierają miejsca w narożnikach okien, pod okapami, mostami, a dymówki raczej wewnątrz pomieszczeń – w stajniach, oborach, w bramach itp. miejscach. Jedne i drugie lepią  gniazda z grudek błota, czasem mieszając je ze źdźbłami trawy, choć na jednym z zamieszczonych tu zdjęć widać też gniazdo umocnione kawałkami nylonowej siatki. Gniazdo oknówki ma nieduże wejście, wygodne dla jednego-dwóch ptaków, natomiast gniazdo dymówki jest na górze otwarte. Przez kilka lat z rzędu obserwowałem takie gniazdo zrobione pod lampą nad wejściem do klatki schodowej. Młode, mniej więcej tydzień przed wylotem, siedziały w rzędzie na jego brzegu i zabawnie przekrzywiając główki ciekawie spoglądały na przechodzących.

A gniazdo brzegówki? Trudno je zobaczyć, jeszcze trudniej sfotografować. Te najmniej liczne w Polsce jaskółki żyją w koloniach, zwykle na odludziu, w pobliżu urwisk, wysokich brzegów, w żwirowniach. Drążą gniazda w ziemi poprzedzając je długim nawet na 1,5 m korytarzem. Trzeba się starać, by znaleźć ich siedlisko. Znacznie łatwiej obserwować jest oknówki czy dymówki.

Zbudowane z grubej warstwy gliny posklejanej kulistych cegiełek, gniazdo jaskółek jest bardzo mocne, a w środku komfortowo wyłożone suchymi źdźbłami traw oraz piórkami. Samica znosi w nim dwa razy w ciągu sezonu od 3 do 5 jaj. Młode, wysiadywane przez oboje rodziców, wykluwają się po dwóch tygodniach i po następnych 20-23 dniach są gotowe do lotu.

Zanim to nastąpi, w gnieździe utrzymywany jest duży porządek. Najpierw rodzice usuwają pisklęce odchody,  potem opierzone już ptaszki same wiedzą, że trzeba podejść do otworu, wystawić ogon i za gniazdo wydalić to, co zbędne.

Dorosłe młodziaki jeszcze przez tydzień po opuszczeniu gniazda wracają do niego na odpoczynek i nocleg. Potem muszą już sobie radzić same, bo rodzice zaczynają się sposobić do drugiego lęgu. Latają wówczas wysoko nad ziemią łowiąc owady. Jak chce im się pić, zniżają lot nad samą wodę, trącają ją piersią i łapią w locie rozbryzgujące się krople. Kiedy przed zbliżającym się deszczem owady zniżają swoje loty, jaskółki podążają za nimi, a ludzie patrząc na nie mówią: będzie deszcz, bo jaskółki nisko latają.

Tam, gdzie jeszcze są druty telefoniczne lub przewody elektryczne, pod koniec sierpnia można zobaczyć na nich długie rzędy jaskółek. Wyglądają jak czarno-białe koraliki. To swoiste sejmiki tych ptaków. Sposobią się do odlotu – czas poza sezonem lęgowym spędzają w ciepłych krajach, na odpoczynku w dużych stadach. Kiedy odlecą, to znak, że tegoroczne lato mija bezpowrotnie. Niestety.

Tekst i zdjęcia: M. Durczak